Dysfagia – czym są problemy z przełykaniem?

Co drugi chory po udarze mózgu zmaga się z dysfagią, czyli trudnościami z przełykaniem^[1], które mogą prowadzić do zachłystowego zapalenia płuc, stanowiącego zagrożenie dla zdrowia i życia. To też częsta przyczyna niedożywienia i odwodnienia organizmu. Jednym z istotnych elementów procesu opieki nad chorym oraz leczenia jest odpowiednie żywienie, dopasowane zarówno pod kątem odżywczym, jak i uwzględniające odpowiednią konsystencję posiłków.

Dysfagia to niebezpieczne zaburzenie pojawiające się w przebiegu choroby, polegające na utrudnionym połykaniu pokarmów i płynów. Prawie u co drugiego pacjenta, który jej doświadcza (48%^[2]), występuje niedożywienie, a u 75% odwodnienie^[3]. To ogromny problem dla osób cierpiących na przewlekłe choroby neurologiczne. Dysfagia występuje m.in. u do 80% pacjentów z chorobą Alzheimera oraz 62% z chorobą Parkinsona.

Prawidłowe przełykanie to  proces bardzo złożony. Aby odbywał się prawidłowo muszą funkcjonować właściwie nie tylko struktury układu pokarmowego, ale również układu nerwowego, oddechowego. Ze względu na częstość  występowania dysfagii wśród osób chorych neurologicznie, żywienie pacjentów powinno być przede wszystkim bezpieczne, poprzedzone przeprowadzeniem testu zdolności połykania. Niestety nie zawsze się o tym pamięta, a dysfagia wiąże się z bardzo poważnymi konsekwencjami. Statystyki są alarmujące - połowa chorych z dysfagią jest niedożywionych, a aż 75% cierpi z powodu odwodnienia. Co piąty pacjent  z tej grupy umiera nie na skutek  choroby, z powodu której trafił do szpitala (np. udaru), a w wyniku powikłań związanych z dysfagią^[4],[5]. Najgroźniejszą konsekwencją zaburzeń połykania jest zapalenie płuc – pokarm trafia do dróg oddechowych, powodując ciężkie infekcje, obarczone wysokim ryzykiem śmiertelności – mówi dr Beata Błażejewska-Hyżorek, neurolog, Ordynator Oddziału Ogólnego i Leczenia Udaru Mózgu II Kliniki Neurologii Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

Jakie sygnały powinny zaniepokoić? O trudnościach z przełykaniem mogą świadczyć m.in.:

• kaszel, albo krztuszenie się podczas jedzenia bądź przełykania,
• zmiana barwy głosu podczas/po jedzeniu na głos nosowy lub „charkotliwy”,
• trudności w przeżuwaniu lub utrzymania pożywienia w ustach,
• przetrzymywanie pożywienia w ustach,
• dziwny/nietypowy sposób oddychania,
• zmiana nawyków żywieniowych – np. jedzenie powoli, albo unikanie posiłków^[6].

 

Jak pomóc pacjentowi z dysfagią?

Jednym ze sposobów ułatwiających bezpieczne połykanie jest zagęszczanie pokarmów i napojów za pomocą specjalistycznych preparatów zagęszczających, które jednocześnie nie rozwarstwiają się pod wpływem enzymów występujących w ślinie. Pozwalają one uzyskać odpowiednią konsystencję pokarmów, dostosowaną do trudności w przełykaniu^[7]. Jeżeli chory nie przyjmuje pokarmów w ilości pokrywającej jego zapotrzebowanie na białko i kalorie, można wzbogacać jego posiłki poprzez dodawanie do nich produktów wysokokalorycznych, bądź skorzystać z dostępnych w aptekach preparatów z zakresu żywienia medycznego, kompletnych pod względem odżywczym.

U osób z dysfagią zazwyczaj konieczna jest modyfikacja diety, polegająca na zmianie konsystencji i tekstury podawanych pokarmów. Dostępne są na rynku specjalistyczne preparaty odżywcze służące do zagęszczania płynów i potraw zmiksowanych, jak np. Nutilis Clear, umożliwiające uzyskanie pożądanej konsystencji pokarmów, tak aby zminimalizować ryzyko zachłyśnięcia^[8].  W przypadku zaburzeń połykania chorzy często jedzą produkty rozdrobnione oraz w mniejszej ilości, a to może nie zaspokoić ich potrzeb żywieniowych. Warto wtedy wesprzeć się żywieniem medycznym, tak by dostarczyć choremu wszystkie niezbędne składniki odżywcze i odpowiednią liczbę kalorii. To co powinno zaniepokoić pacjenta i jego bliskich to niezamierzony spadek masy ciała chorego, który może być wynikiem źle zbilansowanej diety, a w konsekwencji prowadzić do niedożywienia – dodaje Magdalena Szymańska, dietetyk.

Dysfagia jest również tematem specjalnego, szóstego odcinka audycji „Figurski wzywa posiłki”, której gospodarzem jest dziennikarz, Michał Figurski. Audycja powstała w ramach ogólnopolskiej kampanii „Żywienie medyczne – Twoje posiłki w walce z chorobą”. Odcinek dostępny jest na kanale Nutricii Medycznej.

 

^{[1] Kawashima K et al. Prevalence of Dysphagia Among Community-Dwelling Elderly Individuals as Estimated Using a Questionnaire for Dysphagia Screening. Dysphagia. 2004 Fall;19(4):266-71.}

^{[2] Felt P. Nutritional Management of Dysphagia in the Healthcare Setting.Healthcare Caterer. 2006;Spring 2006.}

^{[3] Leibovitz, A., Baumoehl, Y., Lubart, E., Yaina, A., Platinovitz, N. & Segal, R.Dehydration among long-term care elderly patients with oropharyngeal dysphagia. Gerontology. 2007;53:179-183.}

^{[4] Fel. P.: Nutritional Management of Dysphagia in the Healthcare Setting Healthcare Caterer.2006: Spring 2006. Leibovitz A., Baumoehl Y., Lubart E., Yania, A., Platinovitz N.&Segal R.: Dehydration among longterm care elderly patients withoropharyngeal dysphagia. Gerontology 2007: 53: 179183}

^{[5] Leibovitz A, Baumoehl Y., Lubart E., Yaina A., Platinovitz N. & Segal R.: Dehrydation among longterm care elderly patients with oropharyngeal dysphagia. Gerontology. 2007; 53: 179183}

^{[6] Dysphagia in Head and Neck Cancer Patients: Pretreatment Evaluation, Predictive Factors, and Assessment during Radio-Chemotherapy, Recommendations Nerina Denaro, Marco C. Merlano, Elvio G. Russi, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3781223/table/T3/}

^{[7] Wirth R, Smoliner C, Jäger M, Warnecke T,  Leischker AH, Rainer Dziewas and The DGEM Steering Committee. Guideline clinical nutrition in patients with stroke. Exp Transl Stroke Med. 2013; 5: 14.}

^{[8] Wirth R, Smoliner C, Jäger M, Warnecke T,  Leischker AH, Rainer Dziewas and The DGEM Steering Committee. Guideline clinical nutrition in patients with stroke. Exp Transl Stroke Med. 2013; 5: 14.}