21 września obchodzimy Światowy Dzień Choroby Alzheimera

Szacuje się, że na całym świecie na chorobę Alzheimera cierpi około 44 milionów osób, a co 4 sekundy diagnozowany jest nowy przypadek tej choroby. Ze względu na starzejące się społeczeństwo, do 2050 r. ta liczba może wzrosnąć prawie trzykrotnie^[1]. Jest najczęstszą przyczyną otępienia na świecie i jednym z ważniejszych problemów społecznych – to choroba, która wyniszcza nie tylko pacjentów, ale równie silnie oddziałuje na ich opiekunów. Lek, który pozwoliłby w pełni wyleczyć chorobę Alzheimera, nie został jeszcze odkryty, ale istnieją różne formy wsparcia, o których warto wiedzieć.

Podstępna „złodziejka” pamięci

Początek choroby Alzheimera ma najczęściej charakter ukryty, często określany jako „podstępny”. Objawy narastają stopniowo przez pierwsze lata jej trwania. Głównym, a zarazem pierwszym objawem choroby są zaburzenia pamięci epizodycznej, co przejawia się niezdolnością do trwałego zapamiętywania nowych informacji. Jest to spowodowane uszkodzeniem struktur mózgowych odpowiedzialnych za utrwalenie bieżących danych pamięciowych – hipokampów. W chorobie Alzheimera wyróżnia się trzy fazy otępienia:

• Faza łagodna, dla której charakterystyczne są trudności w radzeniu sobie z najbardziej złożonymi aktywnościami – obserwuje się zaburzenia pamięci, zadawanie tych samych pytań, nieustanne poszukiwanie i chowanie przedmiotów w tych samych miejscach. Kolejno dołączają epizody zagubienia w znanym otoczeniu, wypełnianie codziennych obowiązków staje się coraz trudniejsze i bardziej czasochłonne, pojawiają się trudności w zarządzaniu finansami i niewłaściwa ocena sytuacji, które mogą skutkować np. kupowaniem kosztownych i nieprzydatnych urządzeń lub niekontrolowanym zaciąganiem kredytów.
• Faza średniozaawansowana przejawia się głównie znaczącą niepamięcią, problemami w orientacji, utrudnieniem w komunikowaniu się z otoczeniem oraz skupieniu uwagi. Obserwuje się również nasilone zaburzenia zachowania wraz z objawami psychopatologicznymi, głównie w postaci urojeń, halucynacji, podejrzliwości, zaburzeń paranoicznych czy drażliwości. Zauważyć można także problemy z hamowaniem impulsywnych reakcji.
• Faza głęboka oznacza całkowitą utratę pamięci, również autobiograficznej, trudności w komunikowaniu się i utrzymywaniu kontaktu z otoczeniem. Pojawiają się problemy z poruszaniem się, chodzeniem, wstawaniem, siadaniem, a także trudności z połykaniem, co prowadzi do niedożywienia oraz agresja słowna i fizyczna.

Typowe zaburzenia pamięci epizodycznej w otępieniu, szczególnie w chorobie Alzheimera, przejawiają się bardziej w skargach osób towarzyszących niż samego pacjenta. Dotyczą one kilkakrotnego powtarzania tych samych informacji lub czynności (np. opłacania czynszu kilka razy w miesiącu), wielokrotnego dopytywania o tę samą informację, niepamiętania o wcześniejszych ustaleniach, mylenia bieżących dat. Sam pacjent w takiej sytuacji najczęściej to bagatelizuje, twierdząc, że w zasadzie nic poważnego się nie dzieje, a przyszedł do lekarza tylko dlatego, że rodzina nalegała. Istotnymi danymi wskazującymi na pierwsze objawy otępienia są informacje od opiekuna o porzuceniu przez pacjenta zainteresowań, wycofywaniu się z aktywności, zaprzestaniu przygotowywania złożonych posiłków, niemożności poradzenia sobie ze skomplikowanymi pracami domowymi oraz mniejszej dbałości o wygląd. Powyższe objawy przypominają zaburzenia depresyjne, ale najczęściej są one przejawem typowej dla choroby Alzheimera apatyczności, bez odczuwania smutku – mówi dr n. med. Anna Barczak, neuropsycholog.

(Nie)zwykłe wyzwania

W przypadku osób z chorobą Alzheimera codzienne, zwykłe czynności wykonywane często prawie odruchowo, bez zastanowienia, stają się ogromnym wyzwaniem. Jedną z nich jest odżywianie.  

Chorobie Alzheimera bardzo często towarzyszą różnego rodzaju zaburzenia odżywiania – chory ma mniejszy apetyt i nie odczuwa pragnienia, czasem zapomina nawet o jedzeniu lub wręcz odwrotnie – je zbyt wiele. Często zdarza się również ograniczenie diety do wybranych pokarmów, np. słodyczy. W bardziej zaawansowanym stadium choroby zdarza się, że pacjent przestaje w ogóle odczuwać potrzebę jedzenia, a niektórzy dodatkowo mają problemy z gryzieniem i przełykaniem potraw. Co więcej, osoby w podeszłym wieku, a do takich przede wszystkim należy ta grupa chorych, często cierpią jednocześnie na inne schorzenia (np. cukrzyca, zaparcia czy biegunki), mające negatywny wpływ na pracę układu pokarmowego i wchłanianie składników odżywczych. Wszystkie te zaburzenia mogą prowadzić do niedożywienia i wyniszczenia organizmu chorego. W takiej sytuacji zalecane jest stosowanie żywienia medycznego, które powinno być integralną częścią terapii prowadzonej w celu poprawy lub utrzymania właściwego stanu odżywiania i lepszego rokowania pacjenta – dodaje prof. dr hab. n. med. Andrzej Szczudlik, neurolog.

Pożywienie dla mózgu

Nie ma leku, który pozwoliłby wyleczyć chorobę Alzheimera, ale dostępne są różne terapie objawowe i konkretne formy wsparcia dla chorych i ich opiekunów. Jedną z nich jest odpowiednie żywienie, które powinno dostarczać choremu wszystkich składników odżywczych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ponadto, jak pokazują badania, niektóre składniki odżywcze, dobrane w odpowiednich konfiguracjach i proporcjach, w sposób szczególny wspomagają pracę ludzkiego mózgu i układu nerwowego. Zaliczamy do nich m.in.:

• Witaminy z grupy B, które pozytywnie wpływają na pamięć, koncentrację, a nawet nastrój (łagodzą napięcie nerwowe),
• Kwasy tłuszczowe omega-3, zwłaszcza kwas DHA, poprawiające ukrwienie ludzkiego mózgu i usprawniające przepływ bodźców nerwowych między komórkami mózgowymi,
• Cynk, który jest składnikiem mineralnym o udowodnionym wpływie na poprawę sprawności intelektualnej osób w starszym wieku.

W diecie chorego niezwykle istotne są również witaminy A,C D, składniki mineralne takie jak magnez, selen, wapń, żelazo, białka, węglowodany – stanowiące „paliwo” dla mózgu oraz tłuszcze zawarte w nierafinowanych olejach roślinnych, orzechach i pestkach roślin. Skuteczność działania tych składników odżywczych jest jednak zależna nie tylko od ich ilości czy stężenia, ale też od tego, w jakiej kombinacji są spożywane. Dlatego, mimo że występują w ogólnodostępnych produktach spożywczych, uzyskanie ich w proporcjach sprzyjających powstawaniu nowych połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi w codziennych posiłkach, jest bardzo trudne. Rozwiązaniem może być włączenie do diety specjalistycznego preparatu odżywczego typu Souvenaid, przeznaczonego dla pacjentów z wczesnymi objawami choroby Alzheimera. Jego unikalna, odpowiednio dobrana kompozycja współdziałających ze sobą składników została przebadana klinicznie. Preparat ten wspomaga tworzenie nowych połączeń synaptycznych w mózgu.

Strefa Wsparcia dla opiekunów osób z chorobą Alzheimera

W odpowiedzi na szczególne potrzeby opiekunów osób z chorobą Alzheimera powstała Strefa Wsparcia: www.strefawsparcia.souvenaid.pl. To miejsce, w którym można znaleźć wiele praktycznych informacji, jak zajmować się chorym z problemami z pamięcią oraz gdzie szukać wsparcia także dla siebie.

^{[1] Raport RPO „Sytuacja osób chorych na chorobę Alzheimera w Polsce”, Warszawa 2016}