Żywienie dojelitowe w warunkach domowych – w województwie śląskim każdy potrzebujący otrzyma pomoc

Województwo śląskie jest przykładem płatnika, który inwestuje w procedury obniżające koszty hospitalizacji, takie jak żywienie dojelitowe w warunkach domowych. Realizuje tym samym założenia Ministerstwa Zdrowia, by w uzasadnionych przypadkach relokować środki z lecznictwa zamkniętego w kierunku opieki ambulatoryjno-domowej. Od 2013 roku nakład na tę procedurę na Śląsku wzrósł o 312%, co z kolei realnie przekłada się na oszczędności w Narodowym Funduszu Zdrowia – żywienie dojelitowe w domu jest tańsze nawet o 70-80% względem opieki w szpitalu[1]. Refundacja obejmuje nie tylko dobór i dostarczenie diet, ale opiekę personelu medycznego i szkolenia dla pacjenta i jego bliskich.

Nie ma skutecznego leczenia bez specjalistycznego wsparcia żywieniowego, które ma na celu poprawę lub utrzymanie stanu odżywienia, prawidłowego rozwoju, poprawy rokowania oraz przyspieszenia powrotu do zdrowia. Naturalną drogą podawania posiłków jest droga doustna, jednak w sytuacji, w której ten sposób jest niemożliwy lub niewystarczający, powinno zostać wdrożone żywienie dojelitowe bezpośrednio do żołądka lub jelita, a w ostateczności pozajelitowe (dożylne). Żywienie dojelitowe stosuje się zarówno u dzieci, osób dorosłych, jak i starszych, przede wszystkim w przypadku:

• Chorób neurologicznych przebiegających z zaburzeniami połykania, których przyczynami mogą być m.in. udar mózgu, choroby Parkinsona, stwardnienie zanikowe boczne, czy stwardnienie rozsiane;
• Chorób onkologicznych, w wyniku których dochodzi do niedrożności górnego odcinka przewodu pokarmowego, wywołanej przez guza nowotworowego lub powikłania leczenia onkologicznego. Terapia żywieniowa jest integralną częścią opieki okołooperacyjnej w onkologii;
• Nieswoistych chorób zapalnych jelit, w tym choroby Leśniowskiego-Crohna;
• Dziecięcego porażenia mózgowego, mukowiscydozy;
• Chorych nieprzytomnych.

Ważnym wskazaniem jest również przygotowywanie do operacji oraz żywienie w okresie rekonwalescencji i rehabilitacji w przypadku pacjentów, u których występuje niedożywienie lub jego ryzyko. Żywienie dojelitowe stosowane jest nie tylko w szpitalu, ale również w hospicjach, zakładach opieki długoterminowej i w domu pacjenta.

Moment, w którym lekarz proponuje żywienie dojelitowe, jest momentem krytycznym i nie powinien zostać przeoczony. Leczenie żywieniowe to najlepszy i jedyny sposób na prawidłowe odżywienie organizmu. Pacjenci  często się wahają – obawy przesłaniają im korzyści tej metody żywienia. Nie mają świadomości, że to jest właśnie czas, w którym już nie ma możliwości pokrycia ich zapotrzebowania energetycznego standardową dietą, a opóźnianie decyzji nie wpłynie pozytywnie na ich stan zdrowia. Niekiedy decyzja jest połowiczna – pacjent jest żywiony dojelitowo, ale tzw. miksem kuchennym, którego wartość odżywcza jest trudna do określenia. Miks kuchenny z założenia jest hipokaloryczny, a ze względu na sposób przygotowania i często niedokładne zmiksowanie potrawy jego stosowanie może prowadzić do zatykania dostępu do przewodu pokarmowego. Dlatego w dobie dostępności żywienia dojelitowego w warunkach domowych warto z tej procedury korzystać, szczególnie na Śląsku, gdzie dobrze przemyślane finansowanie w tym momencie pozwala na zastosowanie tej metody u każdego pacjenta, który jej potrzebuje – tłumaczy lek. Marta Ślefarska-Wasilewska z Poradni Żywieniowej Nutrimed w województwie śląskim.

Żywienie dojelitowe w domu – korzyść dla pacjenta i gospodarki

Z przeprowadzonych badań wynika, że dzięki żywieniu dojelitowemu w domu u pacjentów odnotowano znaczny wzrost masy ciała (o ok. 12% u dorosłych oraz o ok. 40% u dzieci), a co za tym idzie, zmniejszenie współczynnika niedożywienia. Ma to bezpośredni wpływ na o wiele niższy odsetek powikłań infekcyjnych (o ok. 22,5% w porównaniu do czasu przed wdrożeniem domowego żywienia dojelitowego)[2], a co za tym idzie, zmniejsza koszty ich leczenia.

Liczba pacjentów żywionych dojelitowo w domu dynamicznie wzrasta, a chorych wymagających tej metody żywienia będzie coraz więcej. Eksperci podkreślają, że stanowi to dowód na poprawę jakości medycyny w Polsce, ale jednocześnie stanowi duże wyzwanie dla systemu. Obecnie świadczenie żywienia dojelitowego w warunkach domowych jest limitowane, a kolejki w zależności od województwa różnią się liczbą oczekujących i czasem oczekiwania.

Wzrost nakładów na żywienie dojelitowe w warunkach domowych systematycznie rośnie. W porównaniu do 2013 roku śląski Narodowy Fundusz Zdrowia przeznaczył 312% więcej środków na leczenie żywieniowe w domu, co spowodowało, że w chwili obecnej brak jest kolejki oczekujących, a Poradnia Żywieniowa Nutrimed mogła przyjąć aż 607 pacjentów. Dla porównania w 2013 roku liczba pacjentów  wynosiła tylko 196. Żywienie domowe powoduje znaczną poprawę stanu ogólnego pacjenta, wpływa także na jego komfort i lepsze samopoczucie, poprawia się jakość życia chorego i znacznie obniża się koszty terapii. Dzięki leczeniu żywieniowemu polepszamy kondycję pacjenta, co sprawia, że maleje ryzyko powikłań. Wiele osób obawia się, że po rozpoczęciu żywienia dojelitowego w domu, zostaną z tym sami. Dlatego warto podkreślić, że procedura refundowana obejmuje nie tylko samo dobranie i dostarczenie diet, ale też edukację, wizyty kontrolne, a w niektórych poradniach żywieniowych, takich jak Nutrimed, także dodatkowe świadczenia – dedykowaną pacjentom i ich opiekunom infolinię, dojazd personelu medycznego do domu chorego czy materiały edukacyjne – komentuje lek. Janusz Sznajder, konsultant województwa śląskiego w Poradni Żywieniowej Nutrimed.

W związku z tym, że niedożywienie jest problemem interdyscyplinarnym, nie ma swojego konsultanta krajowego, który mógłby zabiegać u decydentów o nielimitowaną refundację. Jednak nakłady na taki rodzaj wspomagania leczenia – w tym finansowanie żywienia dojelitowego - systematycznie rosną. Śląski NFZ jest przykładem dobrego zarządzania publicznymi środkami przeznaczanymi na wsparcie żywieniowe. W tym wypadku lokalny płatnik wyraźnie widzi zależność, że niedożywiony pacjent kosztuje więcej. Dzięki światłemu i nowoczesnemu podejściu łatwo można zauważyć, że mniej powikłań wynikających z niedożywienia to mniej dni spędzonych w szpitalu, a co za tym idzie mniejszy wydatek. Co więcej, dzięki wdrożeniu procedury żywienia dojelitowego w domu płatnik zyskuje wolne miejsce w szpitalu, a chory możliwość przebywania wśród najbliższych, co znacznie podnosi jakość jego życia.

[1] Załącznik nr 4 do zarządzenia Nr 88/2013/DSOZ Prezesa NFZ z dnia 18 grudnia 2013 r., Opis Przedmiotu Umowy Część F – Opis świadczenia Żywienie Dojelitowe w Warunkach Domowych

[2] S. Klek, A. Hermanowicz, G. Dziwiszek, K. Matysiak, K. Szczepanek, P. Szybinski, A. Galas, Home enteral nutrition reduces complications, lenght of stay, and health care costs: results from a multicenter study, Am J Clin Nutr 2014, 100:609-15