Jak powinna wyglądać dieta seniora? 88% Polaków uważa, że nie ma na ten temat wystarczającej wiedzy

Jak wynika z najnowszego badania przeprowadzonego dla Fundacji Nutricia, aż 72% Polaków uważa, że brakuje odpowiedniej edukacji o właściwym odżywianiu w zależności od wieku[1]. Częściowo zdajemy sobie sprawę z tego, że seniorzy mają specjalne potrzeby żywieniowe i wynikają one z problemów towarzyszących procesom starzenia się, takim jak postępujące ograniczenie sprawności fizycznej, demencja, problemy z uzębieniem czy zabiegi operacyjne. Jednak tylko 22% z nas uważa, że ma na ten temat wystarczającą wiedzę. Dlaczego dieta seniora jest aż tak ważna i jak w takim razie powinna wyglądać?

Prawidłowe żywienie ma kluczowe znaczenie dla ogólnego stanu zdrowia i dobrego samopoczucia każdego z nas. W przypadku seniorów to szczególnie ważne dla ich układu odpornościowego, siły mięśniowej i masy kostnej tak ważnych w zapobieganiu upadkom i złamaniom oraz gojenia potencjalnych ran i odleżyn.  Tymczasem niemal połowa ankietowanych nie zdawała sobie sprawy z tego, że to właśnie wśród osób po 65. roku życia ryzyko niedożywienia jest najwyższe¹.

Choroby towarzyszące wiekowi

W zaleceniach żywieniowych dla seniora należy uwzględnić obecność chorób przewlekłych, które mogą istotnie zmieniać zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze (zarówno pod względem ilości jak i jakości). Szczególnie choroby takie jak cukrzyca, choroba niedokrwienna serca i zaburzenia lipidowe, niewydolność nerek, niedokrwistość czy osteoporoza mogą wymagać korekty zaleceń żywieniowych. 33% badanych nie zdaje sobie sprawy z tego, że także choroby demencyjne mogą wpływać na potrzeby żywieniowe starszej osoby. Dlatego równolegle z każdą diagnozą warto konsultować z lekarzem lub dietetykiem także to, jak starszy pacjent powinien się odżywiać.

Podstawowe składniki diety

Podstawę diety seniora powinny stanowić warzywa i owoce (co najmniej połowę całego jadłospisu, najlepiej jako dodatek do każdego posiłku), o czym wiedziała tylko połowa respondentów. Kolejne miejsca zajmują produkty zbożowe – najlepiej pełnoziarniste, produkty mleczne (co najmniej 3 duże szklanki dziennie) oraz w dalszej kolejności ryby, jaja, chude mięso i nasiona roślin strączkowych, a także oleje roślinne (w ograniczonych ilościach mięso czerwone, przetworzone produkty mięsne i tłuszcze zwierzęce)[2]. Aż 47% badanych uważa, że z diety seniora należy wykluczyć tłuszcze. – Nic bardziej mylnego! Tłuszcze powinny stanowić 20-35% spożytej energii i pochodzić głównie z olejów roślinnych: rzepakowego, oliwy z oliwek, oleju lnianego, a także z wartościowych orzechów czy nasion – wyjaśnia dietetyk Karolina Łukaszewicz-Marszał, ekspert Fundacji Nutricia.

Cenna witamina D

Aż co czwarty badany uważa, że w podeszłym wieku zapotrzebowanie na witaminę D maleje. Tymczasem wśród osób starszych często stwierdza się niedobory witaminy D oraz wapnia[3]. Oba te składniki są odpowiedzialne za budowę kości. Witamina D wspiera także funkcjonowanie układu krążenia oraz układu odpornościowego, a wapń jest potrzebny do prawidłowej pracy mięśni oraz komórek nerwowych. Dobrymi źródłami witaminy D są tłuste ryby, ale przeważnie i tak konieczna jest jej suplementacja. Natomiast wapń znajdziemy w mleku i produktach mlecznych, jajach, serach oraz rybach.

Dodatkowe wsparcie

Prawie 66% badanych zgadza się, że osoby starsze mogą potrzebować dodatkowego wsparcia żywieniowego, np. w formie żywienia medycznego. Konieczność potrzeby takiego wsparcia potwierdza ekspert. – Zalecenie przez lekarza doustnych preparatów odżywczych może pomóc skutecznie uzupełnić brakujące składniki odżywcze, wesprzeć w powrocie do zdrowia po zabiegu lub utrzymać formę w przypadku przewlekłej choroby. Zwłaszcza gdy chorujemy zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze może się zwiększać, a ich uzupełnienie może być utrudnione na skutek samej choroby lub towarzyszących jej dolegliwości – tłumaczy Karolina Łukaszewicz-Marszał. – Dlatego warto korzystać z profesjonalnego wsparcia.

Jak pomóc seniorowi zadbać o prawidłowy stan odżywienia?

W celu redukcji czynników ryzyka niedożywienia, opiekunowie i bliscy osoby starszej mogą na bieżąco monitorować sytuację i podejmować często drobne kroki, aby pomóc seniorowi zachować prawidłowy stan odżywienia:

• Monitorowanie masy ciała. Warto pomóc osobie starszej kontrolować masy ciała w domu i co tydzień zapisywać wyniki. Dodatkowo zmiany w dopasowaniu ubrań mogą również wskazywać na utratę masy ciała.
• Obserwowanie zwyczajów. Spędzanie razem czasu podczas posiłków w domu, szpitalu czy placówce opieki. Należy zwracać uwagę na to, jakie rodzaje produktów są spożywane i w jakich ilościach.
• Zapisywanie leków. Dobrym zwyczajem jest zapisywanie wszystkich stosowanych przez seniora leków i suplementów diety, powodów ich zażywania, dawki, schematów leczenia i ewentualnych skutków ubocznych. Niekiedy preparaty wzajemnie się wykluczają lub wchodzą ze sobą w reakcję – warto na wizycie konsultować z lekarzem, czy wszystkie stosowane leki lub suplementy mają swoje uzasadnienie.
• Pomoc w planowaniu odżywczych posiłków lub przygotowywanie ich z wyprzedzeniem. Warto również pomagać w przygotowaniu listy zakupów lub wspólnie się na nie wybierać.
• Korzystanie ze specjalistycznej pomocy. Jeżeli wysiłki opiekunów i bliskich nie przynoszą rezultatów i istnieje ryzyko rozwoju niedożywienia, warto udać się na wizytę do dietetyka w celu ułożenia właściwego jadłospisu, a gdy to nie odniesie pozytywnych skutków, skonsultować z lekarzem zastosowanie doustnych preparatów odżywczych.
• Regularna aktywności fizyczna. Codzienne ćwiczenia - nawet te lekkie, jak spacer - mogą pobudzić apetyt oraz wzmocnić kości i mięśnie, dlatego powinno się zachęcać i motywować seniorów do regularnej aktywności fizycznej.
• Atmosfera wokół jedzenia. Osoby starsze, często samotne, nie jedzą, bo nie odczuwają z tego żadnej przyjemności. Zaproś seniora do stołu, jeśli to możliwe, zaangażuj go również w przygotowania. Radość ze wspólnie spędzonego czasu może też wpłynąć pozytywnie na apetyt i chęć do jedzenia.  

 

[1] Badanie SW Research przeprowadzone dla Fundacji Nutricia w dniach 21.09-22.09.2021 przez agencję SW Research metodą wywiadów on-line na panelu internetowym SW Panel. W ramach badania przeprowadzono 825 wywiadów z reprezentatywną ze względu na płeć, wiek i wielkość miejscowości próbą Polek i Polaków powyżej 18 roku życia.

[2] Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób w wieku starszym (pzh.gov.pl)

[3] Endocrinology of Aging, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780128196670000044