Ponad 50% rodziców dzieci w wieku szkolnym nie ma świadomości na temat działań wpływających na poprawę jakości powietrza w okolicy, a 54% nie wie, jak chronić siebie i swoich bliskich przed negatywnymi skutkami zanieczyszczenia powietrza i smogu – wynika z najnowszego badania przeprowadzonego na potrzeby inicjatywy skierowanej do szkół podstawowych „Razem działamy czysto oddychamy”[1]. W nadchodzącym sezonie jesienno-zimowym brak tej wiedzy może mieć szczególnie negatywny wpływ na zdrowie dzieci i młodzieży. Potrzebna jest edukacja i działania zwiększające świadomość.

W zanieczyszczonym powietrzu znajdują się m.in. pyły zawieszone PM2,5 oraz PM10. W dużych ilościach powstają one przy spalaniu np. węgla i drewna. Najdrobniejsze pyły z łatwością przedostają się z naszych płuc do krwi i w ciągu zaledwie 5 minut są w stanie dotrzeć do wszystkich komórek naszego ciała.[2] – Konsekwencje krótkotrwałej, czyli kilkutygodniowej ekspozycji na zanieczyszczone powietrze, to dolegliwości górnych dróg oddechowych, które przypominają infekcje – katar, kaszel, przewlekły nieżyt nosa. Zanieczyszczenia powodują reakcję zapalną śluzówki, która łatwiej absorbuje wirusy. W perspektywie długoterminowej u dzieci częściej dochodzi do rozwoju alergii wziewnej, astmy oskrzelowej i przewlekłych chorób płuc[3] – mówi dr hab. n. med. Wojciech Feleszko, immunolog, pulmonolog, pediatra WUM.

Oddychanie zanieczyszczonym powietrzem wpływa na rozwój dzieci, może skutkować deficytami uwagi czy zaburzać rozwój emocjonalny i społeczny, a więc utrudniać normalne codzienne funkcjonowanie. Udowodniono, że zdolność do koncentracji i trudności w zasypianiu znacznie częściej dotyczą dzieci, które mieszkają regionach o wyższym poziomie zanieczyszczeń[4].

Edukacja i systematyczne działania

Dzieci w najmniejszym stopniu przyczyniają się do zanieczyszczenia powietrza, a mimo to jego negatywne skutki są przez nie najmocniej odczuwane – dzieci szybciej oddychają, a ich układ odpornościowy nadal się rozwija, dlatego pochłaniają większą ilość powietrza w stosunku do swojej masy ciała. Do wyobraźni przemawia obrazowe porównanie – mali warszawiacy oddychający przez większość czasu powietrzem o średniej lub złej jakości doświadczają takich zmian w płucach, jakby wypalili około tysiąca papierosów![5]

W ogólnopolskim badaniu przeprowadzonym we wrześniu br. wśród rodziców dzieci w wieku szkolnym tylko 7% respondentów deklaruje, że zdecydowanie wie, co robić, by chronić siebie i swoich bliskich przed negatywnymi skutkami zanieczyszczenia powietrza i smogu.

– Kluczowy jest wzrost świadomości społeczeństwa na temat tego, jak powstają zanieczyszczenia i jaki jest ich wpływ na zdrowie. To, co możemy zrobić, to edukować, jak wprowadzać systematyczne działania poprawiające jakość powietrza i jak monitorować stan powietrza. Pomoże to nam na co dzień chronić siebie i bliskich przed smogiem – podkreśla Barbara Leśniczak z Edukacyjnej Sieci Antysmogowej Państwowego Instytutu Badawczego NASK, partnera merytorycznego konkursu „Razem działamy, czysto oddychamy”.

Każde, nawet małe działanie dla czystszego oddechu ma wielkie znaczenie

Proste nawyki pomagają zmniejszyć ryzyko narażenia na zanieczyszczone powietrze i oddychać czyściej. Do takich należą m.in. aktywność na powietrzu, kiedy mierniki stanu powietrza mają odpowiednie wskazania. W codziennych podróżach, gdy tylko to możliwe, warto zamienić samochód na rower lub hulajnogę. Ustawić w pomieszczeniu rośliny absorbujące zanieczyszczenia, korzystać z oczyszczaczy powietrza, stosować dietę bogatą w witaminy A, C i E oraz selen. Jednym ze sposobów ograniczenia negatywnych skutków zanieczyszczeń i ich wnikania do naszego organizmu jest oddychanie przez nos, a nie przez usta. Nos to naturalny filtr, który zatrzymuje wewnątrz – na włoskach i błonie śluzowej –zanieczyszczenia. Trzeba jednak pamiętać, że nos, podobnie jak każdy inny filtr, wymaga rutynowego oczyszczania. – Higiena nosa i jego regularne oczyszczanie mogą być pomocne w ograniczaniu skutków wdychania negatywnych substancji przez dzieci, szczególnie w okresie największego natężenia smogu, czyli w miesiącach jesienno-zimowych – tłumaczy dr hab. n. med. Wojciech Feleszko. Gdy mierniki powietrza pokazują duże stężenie zanieczyszczeń powietrza, wtedy warto również unikać wietrzenia pomieszczeń, nie wychodzić na zewnątrz, kiedy nie jest to konieczne, czy zamykać okna w samochodzie podczas stania w korku.

Razem działamy, czysto oddychamy

Aby jakość powietrza poprawiła się znacząco, niezbędne są globalne i krajowe programy. Kluczowe są też działania i wybory podejmowane każdego dnia. Ważne są również inicjatywy promujące działania prośrodowiskowe, tak jak trwający do 16 października konkurs dla szkół podstawowych „Razem działamy czysto oddychamy”.

– Zainicjowaliśmy konkurs, w którym każda szkoła podstawowa może podjąć wyzwanie, poprzez małe kroki zmienić jakość powietrza, którym oddychają uczniowie, i wpłynąć na czystszy oddech każdego dziecka. Marka Otrivin Oddychaj Czysto ma na celu edukację oraz inspirowanie społeczeństwa do podjęcia działań związanych z przeciwdziałaniem zanieczyszczeniom powietrza oraz ich skutkom dla zdrowia – mówi Katarzyna Bartczak, Area Marketing Manager w GSK.

Aby wziąć udział w konkursie „Razem działamy, czysto oddychamy”, nauczyciele wraz z dziećmi muszą podjąć aktywności mające na celu poprawę jakości powietrza w okolicy. Co to może być? Zachęcanie uczniów i rodziców do aktywnych form transportu – np. przyjeżdżania do szkoły na rowerze, rewitalizacja okolicy szkoły – nasadzenia roślin, realizacja lekcji na temat czystego oddychania (na stronie konkursu są przykładowe scenariusze lekcji i materiały edukacyjne) i wiele innych. Szczegóły konkursu dostępne są na stronie www.czystooddychamy.pl

[1] Raport badawczy „Świadomość konsumentów na temat działań poprawiających jakość powietrza oraz chroniących przed negatywnymi skutkami zanieczyszczeń i smogu” SW Reserch na zlecenie MSL, wrzesień 2022.

[2] https://esa.nask.pl/aktualnosci/wpis/smog-zmniejsza-iq-dzieci

[3] https://zdrowiedzieciasmog.arc.com.pl/wp-content/uploads/2019/09/Wyniki-badania.pdf

[4] https://zdrowiedzieciasmog.arc.com.pl/wp-content/uploads/2019/09/Wyniki-badania.pdf

[5] https://www.iqair.com/poland