RSV jest poważnym zagrożeniem dla niemowląt, szczególnie do 6. miesiąca życia. Jak ochronić najmłodszych członków rodziny przed ciężkim przebiegiem zakażenia?

Syncytialny wirus oddechowy jest powszechnie kojarzony z infekcjami dzieci w wieku przedszkolnym. Tymczasem jest poważnym zagrożeniem szczególnie m.in. dla niemowląt do 6. miesiąca życia[1], które mają jeszcze niewykształconą odporność, a tym samym są bardziej narażone na ciężki przebieg zakażenia RSV. Co warto wiedzieć o tym wirusie oraz jak chronić najmłodszych członków rodziny?

Pierwsze miesiące 2025 roku pokazały, że RSV nie zwalnia tempa. Od początku stycznia do końca lipca odnotowano aż 91 878 przypadków zakażeń tym wirusem[2] – to niemal 2,5 krotny wzrost do analogicznego okresu poprzedniego roku. To jednak nie tylko liczby – to potencjalne codzienne wyzwania, troski i nieprzespane noce wielu rodziców, a nawet dni spędzone na oddziałach szpitalnych. Dlatego warto przyjrzeć się temu, jak można chronić najmłodszych, jeszcze zanim przyjdą na świat. Szczególnie, że RSV jest wirusem całorocznym, co oznacza, że zachorowania i hospitalizacje spowodowane nim odnotowywane są bez względu na porę roku.[3]

Czym jest RSV?

Syncytialny wirus oddechowy (RSV) to wirus układu oddechowego, który przenosi się drogą kropelkową - głównie przez kaszel i kichanie, ale również dotykową, poprzez kontakt z zainfekowanymi powierzchniami, co również znacząco podnosi ryzyko zakażenia u niemowląt, które często wkładają rączki do ust. Ten niepozorny wirus potrafi szybko się rozprzestrzeniać - jedna osoba może przenieść go na średnio trzy inne z otoczenia. Co ważne, zarażają zarówno dzieci, jak i dorośli, co oznacza, że niemowlęta mogą łatwo zarazić się np. od rodzeństwa, a nawet samych rodziców. Okres zakaźności utrzymuje się przez około tydzień, a do grupy najbardziej narażonych na ciężki przebieg RSV zaliczają się – poza osobami po 60. roku życia – właśnie niemowlęta, z powodu niedostatecznie wykształconego układu odpornościowego.

Szczepienie kobiet w ciąży skuteczną ochroną niemowląt

Nie istnieją przyczynowe metody leczenia zakażenia RSV – oznacza to, że leczenie ogranicza się jedynie do łagodzenia objawów. Jedną z metod ochrony niemowląt pozostaje profilaktyka w postaci szczepienia kobiet jeszcze w okresie ciąży. [4] Przy czym należy pamiętać, że szczepienie kobiety w ciąży ma na celu ochronę dziecka i ochrona ta utrzymuje kilka miesięcy od momentu urodzenia. Jak jednak dokładnie przebiega ten proces?

- Zaszczepiona mama wytwarza przeciwciała, które następnie przez łożysko są transferowane do płodu, chroniąc przed zachorowaniem noworodka, a później niemowlę. Udowodniono, że szczepienie mamy zapewnia ochronę dziecku w ciągu pierwszych 6 miesięcy życia, a więc wtedy, gdy zachorowania są częste i mają najcięższy przebieg. Ochrona trwa przez pierwsze półrocze życia dziecka, a nie 6 miesięcy od wykonania szczepienia u mamy – tłumaczy prof. dr hab. Aneta Nitsch-Osuch, specjalista pediatra i epidemiolog, Warszawski Uniwersytet Medyczny. – Szczepienie można wykonać już od 28. tygodnia ciąży, co jest szczególnie ważne w przypadku zagrożenia porodem przedwczesnym. Wcześniejsze wykonanie szczepienia to szybsze wytworzenie przeciwciał przez mamę. Zapewnia ochronę wcześniakowi, szczególnie narażonemu na powikłane zakażenia.

Objawy i konsekwencje zakażenia RSV u niemowląt

Warto pamiętać, że u malutkich dzieci każda infekcja jest potencjalnym niebezpieczeństwem. W przypadku najmłodszych, szczególnie tych poniżej 6. miesiąca życia, RSV na początku może dawać subtelne objawy. Wśród nich można wymienić: drażliwość, zmniejszoną aktywność oraz zmniejszony apetyt, ale zdarza się również bezdech, czyli przerwy w oddychaniu trwające dłużej niż 10 sekund.[5] Jednak u niemowląt wirus może prowadzić do ciężkich chorób dolnych dróg oddechowych. [6]

– Najczęstsze objawy zakażenia to kaszel, katar, gorączka, ale u najmłodszych dzieci istnieje wysokie ryzyko wystąpienia zapalenia oskrzelików (stan wymagający hospitalizacji, zagrożenie niewydolnością oddechową). Możliwe są powikłania takie jak np.  zapalenie płuc - wymienia prof. Nitsch-Osuch.

Według aktualnych danych, nawet dwa do trzech na każde 100 niemowląt zakażonych RSV może wymagać hospitalizacji. [7] Z tego powodu kluczowa jest profilaktyka, jeszcze zanim dziecko przyjdzie na świat.

Szczepienie w pełni bezpieczne dla przyszłej mamy

Prof. Nitsch-Osuch rozwiewa wszelkie obawy związane z kwestią bezpieczeństwa szczepienia kobiet w ciąży.

– Szczepienie kobiety w ciąży przeciw RSV uznawane jest za skuteczną i bezpieczną (zarówno dla mamy, jak i dziecka) metodę profilaktyki zakażeń u najmłodszych dzieci - chorujących często, obarczonych ryzykiem powikłań i hospitalizacji, a których wszyscy rodzice chcą uniknąć. – wyjaśnia ekspertka. Aby się zaszczepić, kobieta w ciąży może udać się na wizytę do lekarza, ginekologa lub położnej, zarówno w ramach kontraktu z NFZ, jak i w ramach prywatnej praktyki lekarskiej, w celu przeprowadzenia kwalifikacji do szczepienia oraz wystawienia recepty z kodem „C”. Po otrzymaniu kwalifikacji i recepty na szczepienie przeciw RSV, kobieta może je wykonać w placówce medycznej lub w aptece (po okazaniu dokumentacji medycznej).  

Więcej informacji nt. RSV znajduje się na stronie www.szczepieniersv.pl.

***

[1] CDC Clinical Overview of RSV https://www.cdc.gov/rsv/hcp/clinical-overview/index.html (dostęp 04.08.2025).

[2]  Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH - PIB , ”Zachorowania na wybrane choroby zakaźne w Polsce od 1 stycznia do 31 lipca 2025 r. oraz w porównywalnym okresie 2024 r.”  https://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2025/INF_25_07B.pdf dostęp: 04.08.2025 r. 

[3]  https://ezdrowie.gov.pl/15131?utm

[4] https://www.gov.pl/web/psse-warszawa/rsv-syncytialny-wirus-oddechowy2 

[5]  Centers for Disease Control and Prevention. RSV in Infants and Young Children. https://www.cdc.gov/rsv/infants-young-children/index.html. Reviewed June 5, 2024. Accessed June 24, 2024.

[6] Centers for Disease Control and Prevention. RSV in Infants and Young Children. https://www.cdc.gov/rsv/infants-young-children/index.html. Reviewed June 5, 2024. Accessed June 24, 2024.

[7] Centers for Disease Control and Prevention. RSV in Infants and Young Children. https://www.cdc.gov/rsv/infants-young-children/index.html. Reviewed June 5, 2024. Accessed June 24, 2024.